آموزشی چگونه یک «معرفی کتاب» بنویسم؟

[رجینا]

دو نوع اولیه معرفی کتاب شامل گزارش هایی است که به عنوان تکالیف آکادمیک -البته نه متاسفانه در مدارس و دانشگاه های ما(!)- ارائه می شوند و مواردی که در نشریات ادواری، روزنامه ها یا وب سایت ها انتشار می یابند. اساساً ساختار هر یک از اینها مشابه دیگری است، هرچند کار آکادمیک عموماً رسمی تر و تحلیلی تر است، در حالی که معرفی ژورنالیستی یک کتاب، غیررسمی تر و بیشتر در راستای کمک به خواننده برای تصمیم گیری درباره خرید آن است.

تعداد کلمات به ویژه در نوع دوم (معرفی ژورنالیستی) متغیر است؛ از 50 تا 100 کلمه که موضوع اصلی یا عنوان کتاب را در یک جمله توصیف می کند و به طور مختصر درباره کیفیت کتاب توضیح می دهد تا یک مقاله مبسوط که شامل 1000 کلمه یا بیشتر است.

 

[رجینا]

یک یادداشت مروری از چه بخش هایی تشکیل شده است؟

مرور یا معرفی علمی کتاب شامل چهار بخش اصلی است:

1. معرفی اطلاعات کلی کتاب

بیشتر معرفی ها با ارائه اطلاعات کلی درباره کتاب که شامل عنوان، مولف، محل انتشار، ناشر، تاریخ نشر، ویرایش، صفحات، ویژگی های خاص (نقشه و غیره)، قیمت و ISBN است، آغاز می شوند.

2. معرفی مولف و مروری بر مهمترین آثار و دیدگاه های او

این بخش شامل اطلاعات درباره مولف (اعتبار و شهرت، صلاحیت ها، ...) و هر چیز مرتبط با کتاب و وثاقت مولف است.

3. معرفی جایگاه و ارزش کتاب از نظر موضوعی و محتوایی میان کتاب های مشابه

4. معرفی ایده های مهم و اصلی کتاب

 

[رجینا]

هنگام خواندن کتاب به چه نکاتی توجه کنیم؟

هر یک از بخش های کتاب می تواند اطلاعاتی را در اختیار ما بگذارد که در نگارش «معرفی کتاب» به ما کمک میکند. پس قبل از خواندن این موارد را بررسی کنید:

عنوان؛ تا حدودی موضوع و زمینه مورد بحث را مشخص می کند.

پیش گفتار یا مقدمه؛ اطلاعات مهمی را درباره اهداف مولف و قلمروی کتاب ارائه می دهد.

فهرست کتاب؛ نشان می دهد که کتاب چگونه سازمان یافته است؛ ایده های اصلی آن چیست؟ و شیوه پیشبرد آنها (بر اساس توالی زمانی، موضوعی و ...) چگونه است.

هنگام مطالعه کتاب سعی کنید ضمن پاسخ دادن به پرسشهای زیر، یادداشت بردارید تا هنگام معرفی کردن از آنها استفاده کنید:

• زمینه عمومی یا نوع کتاب چیست (زندگی نامه، رمان، تاریخی، علمی، ...)؟ آیا کتاب متناسب با آن نوشته شده است؟
• کتاب مبتنی بر چه دیدگاهی نوشته شده است؟
• شما با دیدگاه مولف، موافق یا مخالف اید؟
• آیا می توانید ایده اصلی (رشته مشترک مطالب یا خط اصلی استدلال) مولف را در سراسر کتاب بیابید و دنبال کنید؟
• سبک مولف چیست؟ رسمی یا غیر رسمی؟ آیا برای مخاطب مورد هدف خود مناسب است؟
• آیا مفاهیم به خوبی تعریف شده اند؟ آیا زبان متن واضح و متقاعد کننده است؟ آیا ایده ها به خوبی بسط داده شده اند؟ چه حوزه هایی از موضوع پوشش داده شده یا نشده است؟ چقدر اطلاعات استفاده شده دقیق است؟
• آیا فصل پایانی و چکیده متقاعد کننده اند؟
• آیا پاورقی ها (در صورت وجود) اطلاعات مهمی را فراهم می کنند؟ آیا نکات مورد اشاره در متن را وضوح می بخشند یا بسط می دهند؟
• قالب و صورت کلی کتاب را (بسته به موضوع کتاب، اگر مناسب است) بررسی کنید: طرح یا ساختار، پیوند میان بخش های مختلف، مقدمه، نتیجه، ... . آیا از مثال های مناسب و عناصر گرافیکی مانند نقشه، نمودار، تصویر و جدول برای توضیح مطالب استفاده شده است و مفید و مرتبط هستند؟ آیا طرح کلی کتاب منسجم و سازماندهی فصل ها منطقی است؟
• آیا بخش ضمیمه یا پیوست از دقت کافی برخوردار است؟ از چه منابعی، دست اول یا دست دوم، استفاده شده است؟ از موارد حذفی مهم یادداشت بردارید.
• کتاب چه کاری را به انجام می رساند یا به بیان دیگر آیا به اهداف مورد نظر خود دست می یابد یا کار بیشتری برای اتمام آن نیاز است؟ این کتاب را با سایر کتاب های مولف یا کتاب های سایر مولفان در این زمینه مقایسه کنید (از کتابهایی که در بخش کتاب شناسی و منابع پایانی آمده است، استفاده کنید).

 

[رجینا]

شیوه نگارش یادداشت های معرفی کتاب چگونه است؟

برای معرفی یا مرور علمی کتاب، برخی اصول را برشمرده اند، اما در عین حال قوت و جذابیت یک یادداشت مروری به میزان تسلط مرورگر بر موضوع کتاب، شیوه نگارش و مهارت وی در نقد و ارزیابی بستگی دارد.

در اینجا نیز رعایت توالی منطقی یک نوشته علمی لازم است. همچون هر نوشته دیگری، یک «معرفی کتاب» نیز نیازمند یک «بندِ راهنما» (lead paragraph) است تا توجه خواننده را به خود جلب کند. در مواردی که محتوای مورد نظر تخیّلی نیست، می توانید به عبارات عجیب و غریب و برانگیزاننده که مولف به کار برده و لحن و فضای کتاب را معرفی می کنند، توجه کنید و در جمله آغازین خود به آنها اشاره نمایید. بعد از خواندن چری بوک، یک مجموعه شعر یا داستان های کوتاه، آنچه را که محتوا را نوآورانه، بی نظیر یا شایان توجه می کند، بیان کنید.

سپس معرفی مختصری از مولف بیاورید و محتوا یا داستان را توصیف کنید. آنگاه توضیح دهید که چرا به نظر شما مولف، داستان (تخیلی یا غیرتخیلی) را به خوبی روایت کرده است.

در بندهای بعدی استدلال های پشتیبان را بیاورید؛ برای مثال آیا شخصیت ها باورپذیر و قابل فهم هستند؟ درباره کتاب های غیرتخیلی آیا خواننده احساس می کند که گویا شخصیت ها را می شناسد یا موضوعات و مسائلی را که مورد بحث قرار گرفته اند، متوجه می شود؟ آیا در طرح کلی، شکافی یا موضوع بحث نشده ای به چشم می خورد؟

معرفی خود را با بیان مجدد تاثیرپذیری و درک خود از کتاب به پایان برید، به گونه ای که دربردارنده تایید یا رد دقیق و صریح شما باشد. نتیجه ای که می نویسید باید مطالب را خلاصه و جمع بندی کند، شاید لازم باشد یک ارزیابی پایانی داشته باشید. حواستان باشد که مطلب جدیدی را در این بخش نیاورید.

به منظور معرفی دقیق تر و اثرگذارتر کتاب، توجه به نکات زیر سودمند است:

• کتابی را که می خوانید معرفی کنید، نه کتابی را که آرزو دارید ای کاش مولف آن را نوشته بود!
• اگر این بهترین کتابی است که تا به حال خوانده اید، این مطلب را به همراه دلیل آن بگویید و اگر صرفاً یک کتاب خوب است باز هم آن را بگویید.
• به کسی که معرفی کتاب را می خواند فکر کنید؛ آیا این یک کتاب کتابخانه ای است که می توان برای یک مجموعه خرید؟ یا برای والدینی که به دنبال کتاب خوب برای بلند خوانی می گردند، مناسب است؟ آیا معرفی کتاب برای خوانندگانی است که در جستجوی اطلاعات درباره یک موضوع خاص هستند، یا برای آنهایی که در جستجوی کتابی خوب هستند که ارزش خواندن داشته باشد؟
• برای اینکه به یک دورنما درباره کارتان برسید، قبل از بازبینی و اصلاح، کمی زمان بگذارید.