آموزشی همه چیز دربارهٔ ویرایش دلنوشته‌ها و اشعار

[رجینا]

سلام.
در این تاپیك، نکاتی که لازم به رعایت آن توسط ویراستاران هست، ذکر می‌شود.

|مديريت ادبيات |​

 

[رجینا]

ویرایش یک متن انواع متفاوتی دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنم:

ویرایش زبانی و املایی: در این نوع ویرایش، متن را از نظر نگارشی و ساختار زبان فارسی بررسی کرده و مشکلات ادبی و املایی موجود در آن را اصلاح می‌کنیم. در این نوع ویرایش نیازی نیست که از نظر علمی به متن مسلط باشیم. البته باید حواسمان باشد که ممکن است ویرایش یک حرف ربط، فعل و یا هر جز دیگری از یک جمله، معنی علمی آن را نیز عوض کند. ویراستار در صورت عدم تسلط به مفهوم علمی متن فارسی و یا متن اصلی انگلیسی، نباید معنی جملات را عوض کند.

ویرایش علمی: در این نوع ویرایش، متن را از نظر علمی بررسی کرده و در صورت نیاز، آن را اصلاح می‌کنیم. اگر متن ترجمه شده از انگلیسی باشد، حتما باید با مراجعه به منبع، متن ترجمه را مطابق آن ویرایش کنیم و حق دخل و تصرف در متن اصلی را نداریم. (البته در مواردی، مترجم برای روشن کردن یک مطلب، خود توضیحی را داخل پرانتز به متن اصلی اضافه می‌کند و ذکر می‌کند که این نظر مترجم است.)

اگر متن فارسی و تالیف نویسنده باشد، باید تسلط نسبتا خوبی به آن مطلب علمی داشته باشیم و در صورت احساس نیاز به ویرایش با نویسنده مطلب هماهنگ کنیم و در صورت دسترسی نداشتن به نویسنده، با منابع معتبر چک کنیم.
ویرایش فنی: به ویرایش ظاهری و نظم و ترتیب دادن به جملات و پاراگراف‌ها می‌گویند.

 

[رجینا]

علائم نگارشی یا سجاوندی همانند ویرگول (،)، نقطه (.)، دونقطه ( : ) و... بلافاصله پس از کلمه قبلی و با یک فاصله نسبت به کلمه بعدی قرار می‌گیرند. مثال زیر را ببینید:

درست: خورشید ستاره‌ای متوسط است. دانشمندان دریافتند که...
غلط: خورشید ستاره‌ای متوسط است.دانشمندان دریافتند که...

درست: علی گفت: من می‌روم.
غلط: علی گفت : من می‌روم.

کاربرد علائم مختلف:

در ادامه به مهم‌ترین کاربرد نشانه‌های اصلی می‌پردازم:

1- نقطه(.):

-در پایان جمله‌های ساده و مرکب خبری.
-پس از حروف اختصاری که مخفف اسم یک فرد است: م. ح. سجادی: محمد حسن سجادی.

2- ویرگول(،):

ویرگول در زبان فارسی نشانه درنگی کوتاه است و کاربردهای زیر را دارد:

-جدا کردن گروه‌های کلمات برای جلوگیری در ابهام و اشتباه شدن معانی. مثل همان مثال معروف:

بخشش لازم نیست، اعدامش کنید.
بخشش، لارم نیست اعدامش کنید.

-برای جدا کردن منادا:

ای خدای بزرگ، فقط تو را می‌پرستیم.

-جدا کردن جمله‌های پایه و پیرو:

اگر باران ببارد، برنامه به تعویق می‌افتد.

3- نقطه ویرگول(؛):

کاربرد نقطه ویرگول نیز مانند ویرگول و نقطه برای درنگ است. کاربرد آن موارد زیر است:

- قرار گرفتن بین جمله‌هایی که از نظر دستوری مستقلند ولی از نظر معنایی به هم مربوط یا مکمل هم هستند.

4- دو نقطه ( : )

کاربرد این نشانه در موارد زیر است:

قبل از نقل قول.
توضیح در مورد آنچه در ادامه می‌آید.
(به معنای زیرا و چون هم به کار می‌رود.)

5- پرانتز ():

معمولا برای دادن توضیح اضافی استفاده می‌شود. در بسیاری از موارد نیز واژه‌ای که داخل پرانتز می‌آید، هم معنی کلمه قبلی است و در این کاربرد، معنی "یا" و "یعنی" می‌دهد.

6- علامت نقل قول(گیومه):

علامت نقل قول معمولا گیومه است: «...» برخی هم از علامت نقل قول انگلیسی استفاده می‌کنند یعنی این مدلی: "..." .
در ویکی‌پدیای فارسی قرارداد شده است که از گیومه استفاده شود.

7- خط تیره (-):

خط تیره گاهی به جای پرانتز برای توضیح دادن استفاده می‌شود اما جمله داخل آن، اهمیت کمتری از متن اصلی دارد.

خط تیره برای جداسازی کلمات مرکب هم استفاده می‌شود مثل: علمی- آموزشی.

8- علامت سه نقطه (...):

• آقا زبون ما ویراستارا مو درآورد، انقدر که گفتیم اسم این علامت سه نقطه‌ست، نه دو نقطه، نه چهار نقطه! دیگه بماند که بعضی‌ها هم دستشون رو می‌ذارن رو این علامت و دیگه ول کن ماجرا نمی‌شن!
• این علامت به عنوان مکث فقط و فقط در دیالوگ‌ها به کار می‌رود و تنها در منولوگ‌ها می‌تواند در انتها جمله برای کامل نکردن آن و یا به معنی "غیره" بیاید.
حالا باز یه سری‌ها میان وسط منولوگ‌ها هی سه نقطه می‌ذارن:at_wits_end:
پی‌نوشت: لازم به ذکر است که استفادهٔ سه‌نقطه در دیالوگ، فقط مربوط به رمان‌هاست و استفاده از آن در دلنوشته‌ها، بلامانع است. البته که در خیلی از موارد استفاده از آن لازم بوده و برای احساس‌بخشی به جملات، حتی اگر نویسنده استفاده نکرده بود، ویراستار باید اعمال بکند.
البته که استفادهٔ بیش از اندازهٔ آن، اشتباه بوده و ساختمان و ظاهر نوشته را به هم می‌ریزد.
کاربرد علامت سوال و علامت تعجب را هم که می‌دانید دیگه!

 

[رجینا]

فاصله و نیم فاصله:

• تمامی فعل‌هایی که با "می" و "نمی" کاری شروع می‌شوند، باید با یک نیم‌فاصله از ادامه‌ی فعل مذکور بیایند. به طور مثال:
درست: می‌روم، نمی‌روم.
غلط: میروم، نمیروم.
غلط: می روم، نمی‌ روم.

• تمامی کلماتی که با علامت "ها" جمع بسته می‌شوند، با یک نیم‌فاصله می‌آید.
درست: درخت‌ها.
غلط: درختها.
غلط: درخت ها.

• تمامی کلماتی که در انتهای آن‌ها از "ی" نکره یا "ای" می‌آید، از نیم‌فاصله استفاده می‌شود.
درست: کلبه‌ی، کلبه‌ای.
غلط: کلبه ی، کلبه ای.
غلط: کلبهی، کلبهای.
شاید بگید برو بابا کی میاد بنویسه «کلبهی، کلبهای»؟!
اما باید به عرضتون برسونم که دیدم که می‌گم...

نیم فاصله را می‌توانید با Ctrl+Shift+2 ایجاد کنید.
اگه با کامپیوتر و لپتاپ می‌نویسید، از این راه می‌تونید نیم‌فاصله ایجاد کنید.

اگه با گوشی می‌نویسید یه آیکونی روی صفحه‌ی کیبوردتون وجود داره، یه خط چین عمودیه که دو طرفش مثلث کوچیکه، اون علامت نیم‌فاصله‌ست. این آیکون ممکن است در همهٔ کیبوردها وجود نداشته باشد. کیبورد مختص گوگل «جی‌بورد» پیشنهاد ماست.

 

[رجینا]

اما مواردی وجود دارد که در ویرایش دلنوشته ایراد ندارند؛ اما در رمان‌ها، ایراد گرفته می‌شوند.
همان‌طور که در مطالب فوق ذکر شد، استفاده از سه‌نقطه در دلنوشته ایراد ندارد؛ چه بسا که گاهی لازم بوده و باید توسط ویراستاران قرار داده بشود.

در ویرایش دلنوشته، نکتهٔ مهمی که وجود دارد، این‌ است که باید پاراگراف‌بندی‌ها به خوبی رعایت بشوند.
این‌که چه زمانی احتیاج به اینتر است و باقی موارد، بیشتر به سلیقهٔ ویراستار بر می‌گردد و احتیاجی به توضیح ندارد. شما باید ببینید چه زمانی جمله به اتمام رسیده و با جملهٔ بعدی تفاوت دارد، و آن زمان از اینتر استفاده کنید.

همچنین دلنوشته‌ها در هنگام کپی دچار مشکل می‌شوند و ویراستاران باید ابتدای هر پست از سه‌ستاره استفاده کنند.

پست ابتدایی هم باید توسط ویراستار ویرایش بشود!
این نکته‌ای است که خیلی از ویراستاران از یاد می‌برند؛ پست اول هم باید ویرایش کنید.
همچنین توجه داشته باشید که این موارد به ترتیب باید در پست اول قرار بگیرد:
نام دلنوشته: [این دوکلمه باید کامل نوشته بشوند. نام نویسنده بدون تگ باشد.]
نام نویسنده: [استفاده از لفظ «به قلم» و امثالهم ممنوع است.]
تگ: [فقط دلنوشته‌های دارای تگ منتخب و محبوب ویرایش می‌شوند.]
ویراستار: [نام ویراستار بدون تگ نوشته بشود.]
مقدمه: [استفاده از لفظ «خلاصه» ممنوع! برای دلنوشته از مقدمه استفاده می‌شود.]



.