آموزشی آرایه سجع

[رجینا]

آرایه سجع، سه نوع دارد:

سجع متوازی
سجع مطرف
سجع متوازن
سجع متوازی
سجع متوازی به نوعی از آرایه سجع گفته می شود که کلمات سجع، هم در حرف پایانی و هم در وزن، یکسان باشند.

مانند: باران رحمت بی حسابش همه را رسیده و خوان نعمت بی دریغش همه جا کشیده.

در مثال بالا، کلمات «رسیده – کشیده» و «رحمت – نعمت» و «همه را – همه جا»، هم دارای دو حرف پایانی یکسان هستند و هم در وزن یکسانند که به این نوع سجع در کلمات، سجع متوازی می گویند.

البته کلمات «بی حسابش – بی دریغش» و «باران – خوان» نیز دارای آرایه سجع می باشند اما چون هم وزن نیستند، به آن سجع متوازی نمی گوییم.

 

[رجینا]

سجع مطرف
به سجعی سجع مطرف می گوییم که کلمات سجع فقط درحرف یا حروف پایانی با هم یکسان باشند. درواقع گاهی ممکن است که دو کلمه، دارای چند حرف پایانی یکسان باشند که باز هم سجع مطرف نامیده می شود.

مانند : محبت را غایت نیست از بهر آنکه محبوب را نهایت نیست.

در مثال بالا، دو کلمه «غایت – نهایت» دارای حروف پایانی یکسانی هستند و همانطور که پیش تر گفتیم، به این نوع از کلمات در نثر، سجع مطرف می گویند.

 

[رجینا]

جع متوازن
به سجعی گفته می شود که کلمات سجع فقط در وزن، اشتراک داشته باشند.

مانند: مُلک بی دین باطل است و دین بی مُلک ضایع.

دو کلمه «باطل – ضایع» دارای وزن یکسانی هستند؛ در نتیجه به آن سجع متوازن می گوییم.

 

[رجینا]

سجع
سجع به معنی آوردن کلمات هم‌وزن و قافیه در یک عبارت یا نوشته یا انشا است. آوردن سجع می‌تواند به بهتر شدن مطلب، انشا یا نوشته ما بسیار کمک کند.[۵]

خیال خال تو با خود به خاک خواهم بردکه تا زخال تو خاکم شود عبیر آمیز
قیامت قامت و قامت قیامتقیامت می‌کند این قد و قامت
بر او راست خم کرد و چپ کرد راستخروش از خم چرخ چاچی بخاست
شبست و شاهد و شمع و ش*ر..اب و شیرینیغنیمتست چنین شب که دوستان
منابع: ویکی پدیا، تاج زینو